Tridividentur
Sa yuta, dunay tulo ka mga mini nga magtutudlo. Ug kining tulo wala magkahiusa. Apan dunay higayon nga sila nagkahiusa, kato lamang nga laraw sa paglumpag sa simbahang gitukod ni Jesus Kristo nga iyang gisaarang paga-ubanan hangtod sa kahangtoran, ang Santa Iglesia Katolika. Gawas niana sila sa ilang kaugalingon nangasiak ug nangabahin sa pino. Kining tulo, mga hari sa pagkabahinbahin. Nila nagsugod ang haguros sa sugwak og dakong bul-og sa pagkabahin-bahin.
 |
| 3 nga wa magkahiusa |
Ang tulo ka mga dugokang mga magtutukod sa Protestantismo sila si Martin Luther, Huldrych Zwingli , ug John Calvin . Hapit magdungan pagsugod si Luther ug Zwingli sa ilang lihok protesta - Si Luther sa Germany ug si Zwingli sa Switzerland . Silang duha managsamang mga Katoliko Romano nga mga pari ; ang duha misugod sa pagpanaway sa doktrina ug mga pagtulon-ang gibansay sa Katoliko pinasikad sa ilang kaugalingong panabot sa pagbasa sa Bibliya sa ilang kaugalingong pinulongan.
 |
| Martin Luther |
Si Luther nagtuon sa pagka-abogasya. Sa iyang pagbalik sa tunghaan human sa sembreak naabtan siya's dugdog ug kilat. Nahadlok siya sa kahimtang sa iyang kinabuhi hinungdang nakaamgo siya nga dili siya segurado sa iyang kaluwasan. Mao kini nakapakombinsir kaniya sa pagsulod ingon nga usa ka monghe. Tuod man, si Luther misulod sa Agustinian nga monasteryo sa Erfurt. Bisan sa iyang mga gipakitang pagka masibutong monghe, ang iyang mabisugong pagpaningkamot wala makapalurang sa iyang kabalaka bahin sa kaligutgut sa Dios.
Nagbansay ingong usa ka biblikanhong teologo, siya nag-andam og usa ka pagpamulong sa Sulat ni San Pablo ngadto sa mga taga-Roma alang sa iyang mga estudyante sa unibersidad. Namatikdan niya nga ang mga Griyego sa Roma 1:17 nagkahulogan og "ang matarung mabuhi pinaagi sa hugot nga pagtuo" o "ang mga matarong pinaagi sa sa hugot nga pagtuo mabuhi." Ang unang pasahe maoy panudlo sa Iglesia Katolika, nga nagpasabot ingon nga ang naningkamot sa pagkamatarong (pagkawalay sala), gitugahan sa pagtuo. Ang ikaduha nagpasabot nga ang pagtuo usa ka gasa nga dili na kinahanglan maningkamot sa pagbuhat ug maayo, nga ang pagkamaayo nahimo nang pakapin sa pagtuo (pananglit, pinaagi sa pagtuo nahimo kitang matarong). Si Luther kombensido nga kini ang katuyoan ni San Pablo, ug sa pagkatinuod sa tibuok Biblia. Kining maong panglantaw naumol ug nahimong maoy kinauyokan sa iyang reporma. Pagtuo Lamang
 |
| Huldrych Zwingli |
Si Zwingli usa ka pari nga gitun-an ingon nga usa ka batid nga humanist. Kining pagtuon maoy nagkabig niya ngadto sa baruganan nga Sola Scriptura (Biblia Lamang) sa samang pagkaagi ug sa samang panahon sa paglusad ni Luther sa iyang krusada. Dihang gipatik ni Erasmus ang Griyegong edisyon gamit ang labing maayong Griyegong manuskrito sa Bag-ong Tugon nga magamit niadtong higayona, gipalit ni Zwingli sa way langay-langay ug nagtuon gilayon sa pinulongang Griyego aron makabasa siya niini. Dihang gisangonan siya ingon nga pari sa Grossmünster sa Zurich ( ang labing inila nga katedral ang naggamit ug Alemanyang-pinulongan nga kabahin sa Switzerland), iyang gisibya sa mga magtutuong Katoliko sulod mismo sa simbahang Katoliko nga dili siya musangyaw pinaagi Lectionario kundili direkta gikan sa Basahon ni Mateo "gikan sa A ngadto sa Z".
Sa paggamit niining kontrobersiyal nga pamaagi iyang gisangyaw nga magadepende lamang siya sa pulong sa Dios nga makita sa kasulatan ingon nga pundasyon sa iyang mga pagtulun-an ug mga panudlo.
 |
| John Calvin |
Si John Calvin nagtuon sa Pransiya ingon nga usa ka humanist ingon nga usa ka abogado. Ang una niyang hilig mao ang teolohiya, ug ingon nga estudyante siya nakahukom nga ang Protestanteng pagtuo ug ang biblikanhong paghubad maoy sakto. Napugos siya sa pagkalagiw ngadto sa lugar nga dili maabiabihon sa mga Protestante, ang France. Ang iyang tuyo mao nga moagi sa Switzerland ngadto sa siyudad sa Strasbourg, nga mao ang usa ka Protestante nga siyudad, ug magpuyong malinawon ingon nga eskolar.
Nailaila niya si William Farel (1489-1565) sa iyang gabiing biyahe paingon sa Geneva ang pangulo sa kalihokang Reporma nga bag-o lang midumala sa paghupot o pagkontrolar sa Geneva.
Gikombinsir ni Farel si Calvin nga ang iyang katungdanan mao ang pagpabilin ug palihukon ang reporma sa Dios sa Geneva kaysa padayunon ang iyang kaugalingong tinguha sa pagpuyo ug malinawong kinabuhi.
Silang tulo-Luther, Zwingli, ug Calvin-nagkauyon sa punoang mga baruganan sa Protestante: sa pagpakamatarong pinaagi sa pagtuo lamang, ang pagkapari sa tanang mga magtutuo, ug ang kasulatan lamang ang basihanan sa pagpanudlo. Alang kanila mahinungdanon sa Biblia nga mahuptan lamang sa Linatin, pagahubaron ngadto sa pinulongang makabasa ang mga kristiyano alang sa ilang kaugalingon, ug dinhi magsugod ang kaugalingong pagsabot sa Biblia. Silang tulo naglaom sa susamang Espirito Santo kinsa nagahimo sa kasulatan nga inspirado ingon nga pulong sa Dios, nga nag-usab sa kasingkasing sa mga makasasala nga ang ilang mga sala gipasaylo na, aron mahimong sumbanan sa pagkadiosnon, luwason ang mga Kristiyanos ngadto sa hustong pagsabot sa kasulatan. Apan nasagmuyo sila niining ulahing punto.
Sa pagkamatuod, ang managlahing Protestante nga mga tinuohan (Lutheran ug Reformed) makahasol ang ilang pag-ugmad, ug si Zwingli ug si Luther nagkita sa Colloquy sa Marburg (1529) sa pagsulay sa pagkab-ot sa usa ka hiniusang pagsabut nga muhiusa sa duha ka simbahan. Nagkauyon sila sa 12 ka mga punto sa doktrina, apan nagkabangi sa ika 13 may labot sa panghitabo sa Panihapon sa Ginoo.
Si Luther milalis nga ang lawas ug dugo ni Cristo nakig-uban sa tinapay ug bino, human sa usa ka literal nga paghubad sa tudling sa kasulatan, "Kini mao ang akong lawas, gibahibahin alang kaninyo" (Mateo 22:19).
Si Zwingli milalis nga si Jesus sa walay lalis migamit ug usa ka hulad pamulong, ug nga ang pan ug vino nagsimbolo sa halad nga gihimo ni Jesus sa krus. Ang iyang doktrina pinasikad sa Juan 6: 63- "Ang naghatag ug kinabuhi mao ang Espirito sa Dios ug dili kini mahimo sa unod."
Kining kapakyasan sa paghiusa sa simbahan, sa pagtuo ug sa pag implementar bahin sa Panihapon sa Ginoo, pinasikad sa nagkalainlaing mga pagsabot sa kasulatan, maoy nag plastar sa sumbanan sa nagkadaiyang pagkabahinbahin nga maoy lintunganay nga hulagway sa tibuok ka-Protestantihan sa tibuok kasaysayan.
Partikularmente sa America, diin ang gobyerno wala pagtukod ug manalipod sa usa ka partikular nga denominasyon ingon nga kini gibuhat sa kadaghanang dapit sa Europe, ang kaabunda sa mga relihiyon ug mga sekta kusog kaayo ug kanunayng mipinopino sa kahiusahan sa katilingban may labot sa Kristohanong pagtuo.
Ang tibuok kaprotestantihan, maoy anak sa pagkabahin-bahin, apan ang Santa Iglesia Katolika pabiling usa diha sa pagtuo ug pagtulon-an alang sa tibuok Kakristiyanohan.
0 comments: