ANG SAKRAMENTO SA KASAL UG ANG ISYU SA DIBORSYO

Fr. Fran D. Villegas, Ph. L., M. A.

Catholic Faith Defender

Artsidyosesis sa Sugbo

“The well-being of the individual person and of human and Christian society

is intimately linked with the healthy condition of that community

produced by marriage and family.”

Gaudium et Spes #47

Alang sa kadaghanan sa mga tawo ang kaminyoon maoy usa sa labing importante nga mga desisyon ug kamatuoran sa ilang kinabuhi. Alang sa mga Katoliko, ang kaminyoon dili lamang usa ka sibil nga kontrata kondili usa ka pakigsaad (covenant) tali sa lalaki ug babaye atubangan sa Dios. Sa duha ka binunyagan, ang kaminyoon usa ka sakramento nga nagsimbolo sa panaghiusa ni Cristo ug sa Simbahan. Ang sakramento sa kaminyoon usa ka agianan sa grasya nga naghatag og kalig-on sa bana ug asawa sa pagtuman sa ilang saad sa usag usa ug nagtabang kanila sa pagkabalaan.

Adunay tulo ka paunang punto nga nagpakita sa kabilihon sa sakramento sa kasal sumala sa pagtuong Katoliko.

1. Ang kaminyoon kabahin gayud sa plano sa Dios sa paglalang.

Ang Simbahang Katoliko nagtudlo kanato nga ang kasal gitukod sa Dios: “God Himself is the author of marriage” (Gaudium et Spes #48). Iya kining gihimong kabahin sa atong tawhanong kinaiya: “The vocation to marriage is written in the very nature of man and woman as they came from the hand of the Creator” (Catechism of the Catholic Church #1603). Ang lalaki ug babaye literal nga gihimo alang sa usag usa: “Man and woman were made “for each other” — not that God left them half-made and incomplete: he created them to be a communion of persons, in which each can be “helpmate” to the other, for they are equal as persons (“bone of my bones…”) and complementary as masculine and feminine. In marriage God unites them in such a way that, by forming “one flesh”, they can transmit human life:…as spouses and parents cooperate in a unique way in the Creator’s work” (Catechism of the Catholic Church #372). Matud pa usab sa Biblia: “Tungod niini ang lalaki mobiya sa iyang amahan ug inahan ug motipon sa iyang asawa ug mausa sila.” (Genesis 2:24). Mao kini ang sinugdanan sa kaminyuon.

2. Ang kaminyoon usa ka bokasyon.

Ang kaminyoon usa ka tawag gikan sa Dios sa paghigugma ug pag-alagad sa usag usa isip managtiayon (Catechism of the Catholic Church #1210-1211). Ang pagpabiling nagkahiusa ang managtiayon maoy inadlaw-adlaw nga paningkamot sa paghigugma sa kapikas sama sa paghigugma ni Jesus sa Simbahan ug ingon man ang pag-ambit sa matag usa sa kusog nga gihatag niini nga pagpaningkamot (Catechism of the Catholic Church #1646-1648). Ang katesismo naghatag niining pahinumdom: “Christ is the source of this grace…so our Savior, the spouse of the Church, now encounters Christian spouses through the sacrament of Matrimony.’ Christ dwells with them, gives them the strength to take up their crosses and so follow him, to rise again after they have fallen, to forgive one another, to bear one another’s burdens, to ‘be subject to one another out of reverence for Christ,’ and to love one another with supernatural, tender, and fruitful love” (Catechism of the Catholic Church #1642). Ang tawag sa kaminyoon tugbangan usab og inadlaw adlawng tubag sa paghigugma, pagbulig, pagpasaylo ug pagsabot uban ang grasya ni Cristo.

3. Ang kaminyoon usa ka mahinungdanong bahin sa kinabuhing sakramental sa Simbahang Katoliko.

Ang sakramento maoy usa ka makita nga timaan sa dili makita nga grasya sa Dios. Ang grasya buhing presensya sa Dios sa kalag sa tawo. Ang pag-ingon nga ang kaminyoon usa ka sakramento nagpasabot nga kini usa ka reyalidad nga adunay duha ka kahulugan. Sa usa ka bahin, kini nagpadayag ug nagsaulog sa panaghiusa sa pakigsaad tali sa usa ka lalaki ug usa ka babaye (Catechism of the Catholic Church #1601). Sa pikas bahin, kana nga panaghiusa nahimong simbolo nga nagpadayag ug nagsaulog sa panaghiusa sa pakigsaad tali ni Kristo ug sa Simbahan (Catechism of the Catholic Church #1659, #1661). Ang sakramento sa kaminyoon labaw pa sa legal nga bugkos; kini usa usab ka relihiyosong pakigsaad (Catechism of the Catholic Church #1639, #1660). Kini labaw pa sa legal nga katungod; kini usab grasya sa Dios (Catechism of the Catholic Church #1617). Busa, ang kaminyoon usa ka sakramento (Catechism of the Catholic Church #1660).

****************************************************************

Ang isyu mahitungod sa diborsyo isip balaodnon makaapekto gayud sa sakramento sa kaminyoon sanglit kini balaodnon man nga gitanyag ug abli sa tanang Pilipino. Kusganong misupak ang Simbahan niining maong balaodnon. Kanunay natong madungog ang pagtulon-an sa Simbahan mahitungod sa kaminyoon, apan maayo usab nga atong masabtan ang mga rason sa iyang pagsupak sa balaodnon sa diborsyo. Sanglit ang diborsyo mura og anino nga nagngitngit sa atong kultura, maayo nga dad-on nato ang kahayag sa rason ug sa pagtuong Katoliko aron malamdagan ang atong pagsabot mahitungod niining isyu sa diborsyo. Mahitungod sa isyu sa Absolute Divorce, tulo ka dagkong pangutana ang angay tubagon. Kining maong mga pangutana gibase sa libro “The Art of Argumentation and Debate” ni Atty. Africa: (1)

Kinahanglan ba gayud kini? (Is it necessary?); (2) Mapuslanon ba gayud kini? (Is it beneficial?), ug (3) Mahimo ba gayud kini? (Is it practicable?). Ang Absolute Divorce:

1. Dili gayud kinahanglan:

Ang Pilipinas aduna nay daghan kaayong mga balaod batok sa mga sala o krimen nga posibleng mahitabo sulod sa pamilya o tali sa managtiayon. Ang husto ug makusganong pag-implimentar niining mga “existing laws” labi na diha sa Family Code dako na kaayo og mahimo alang sa pagsulbad sa mga problema sa pamily o sa managtiayon. Sa ato pa, dili diay diborsyo ang gikinahanghalan kundil implimentasyon sa maong mga balaod. All these existing laws protecting family and marriage render divorce unnecessary and superfluous.

2. Dili gayud mapuslanon:

Gidokumento sa mga studies/researches nga ang diborsyo nagdala og dugang nga mga risgo kun mga problema labi na diha sa anak/bata, sama panaglitan sa: academic problems (ubos nga grado, pag-undang sa eskwelahan, etc.), disruptive behaviours (mga problema sa pamatasan, paggamit og ginadiling droga, etc.), depression, ug uban pa. Ang pagtugot sa diborsyo usa moresulta sa gitawag nga “vicious circle” diin magtuyok-tuyok lang ang mga isyu ug problema ug napasa-pasa lang sa lain-laing mga partido; nagtuyoktuyok lang ang sad-an ug mas modaghan pa ang mga biktima. Ang statistics nagpakita nga ang diborsyo moresulta lang usab sa lain pang mga diborsyo.

3. Dili gayud mahimo:

Ang 1987 Philippine Constitution, ubos sa Artikulo XV, Seksyon 1-2, ang atong Konstitusyon nagmando nga: Sec 1. The State recognizes the Filipino family as the foundation of the nation. Accordingly, it shall strengthen its solidarity and actively promote its total development (Giila sa Estado ang pamilyang Pilipino isip pundasyon sa nasod. Subay niini, palig-onon niini ang iyang panaghiusa ug aktibong ipasiugda ang kinatibuk-ang kalamboan niini).

Sec 2. Marriage, as an inviolable social institution, is the foundation of the family and shall be protected by the State” (Ang kaminyoon, isip usa ka dili malapas nga institusyon sa katilingban, mao ang pundasyon sa pamilya ug panalipdan sa Estado). Kung ang kaminyoon mao ang pundasyon sa pamilya, ug ang diborsyo mao ang pagbungkag sa dili angay bungkagon nga kaminyoon, nan, ang diborsyo maoy lakang nga makapahuyang ug makaguba sa nasud. Ang angay buhaton sa Estado mao ang pagpanalipud sa kaminyoon ug pamilya pinaagi sa mga programa nga nasubay sa mga balaod sa nasud. Lig-on nga kaminyoon, lig-on nga pamilya, lig-on nga nasud. 

Sa mata sa Simbahan ang pinakabug-at nga rason nganong dili mahimo ang diborsyo mao ang gitudlo sa Ginoong Jesucristo. Ang diborsyo, gisabot ingong nga pagbungkag sa sakramento sa kaminyoon, dili mahimo tali sa duha ka binunyagan. Kini mao ang tin-aw nga gitudlo ni Cristo: “Busa dili na sila duha kondili usa lamang. Tungod niini kinahanglang dili bulagon sa tawo ang gihiusa sa Dios” (Mateo 19:6). Mao usab kini ang giwali ni San Pablo: “Alang sa mga minyo aduna akoy usa ka sugo nga dili akong kaugalingon kondili iya sa Ginoo: ang babayeng minyo kinahanglan dili mobulag sa iyang bana. Kon mobulag siya, kinahanglan nga dili siya magminyo pag-usab o kaha makig-uli siya sa iyang bana ug ang bana kinahanglan nga dili makigbulag sa iyang asawa” (1 Corinto 7:10-11; NRSV-CE: “should not divorce his wife”).

Sa ato pa, ang mga negatibong epekto o bunga sa diborsyo diha sa atong katilingban dili gayud katimbang sa mga maayo kunong bunga niini.

Adunay mga nag-ingon, “I am a Catholic and I am prodivorce.” Kini nga pamahayag sama ra sa pag-ingon, “I am a medical doctor and I support smoking and drinking.” Usa kini ka dakong kontradiksyon! Ang doktrina sa Simbahan klaro nga batok sa diborsyo, base sa moralidad ug sa mga pulong mismo sa Ginoong Jesucristo. Dili ta mamili lang sa gusto natong tuohan kay kung mao dili ang Ginoong Jesus kundili ang atua rang kaugalingon ang atong gituohan.

Matud pa sa uban, “Kung dili mo sa diborsyo, ayaw. Apan ayaw did-i ang gusto niini. Give them options.” Sa unang tan-aw murag nindot apan sa tinuod makahadlok. Papilion ba sa usa ka maayong ginikanan ang iyang anak kung unsay gusto niyang kan-on: isda ba o tangga? Dili nato hatagan og kapilian diin ang usa daotan. Mao usab niining isyu sa diborsyo. Naa nay mga maayong balaod nga moproteher sa pamilya ug kinabuhing minyo. Adto ta sa makaayo, dili sa makadaot sa pamilya.

****************************************************************

Ang Santo Papa nagpahinumdom kanato nga ang kaminyoon bokasyon (Amoris Laetitia #72) ug ang kinabuhing pamilyado maoy usa ka tinuod nga dalan sa adlaw-adlaw nga pagbalaan, espirituhaning pagtubo, ug paagi alang sa mas lawom nga pagkahiusa sa Dios (Amoris Laetitia #316). Ang mga problema sa pamilya ug ang hagit karon sa diborsyo dili masulban kung overly reactive lang kita. Ang paghimo og mga programa ug pagtuman niini makahimo og positibo nga epekto sa Simbahan ug sa katilingban. Pinasubay niini, adunay lima ka simpleng mga sugyot aron mapalig-on ug mapalambo ang kaminyoon ug ang kinabuhi sa pamilya.

1. Paglig-on sa Youth Ministry

Ang pagpangandam sa kaminyoon magsugod layo pa ang engagement sa managtiayon. Sama sa giingon ni Pope Francis: “marriage preparation begins at birth” diha sa pamilya (Amoris Laetitia #208). Ang lig-on nga pundasyon magsugod gayud sulod sa pamilya ug ang pagpahingkod sa pagsabot sa kaminyoon nagkinahanglan og igong panahon.

2. Pagpataas sa kaamgohan mahitungod sa kaminyoon isip bokasyon ug sakramento.

Pinaagi sa paghatag gibug-aton sa kaminyoon isip usa ka matahum nga bokasyon ug usa ka sakramento nga adunay kaugalingon nga espiritwalidad ug misyon sa Simbahan ug katilingban, mas daghang mga batan-on ug mga magtiayon mahimong hingpit nga makaamgo sa ilang tawag sa kaminyoon sa Simbahan. Adunay mga praktikal nga paagi aron mahitabo kini.

3. Paghimo sa mga programa sa pagpangandam sa kaminyoon (Pre-Cana) makapadasig, makadani, ug accessible.

Ang mga Pre-Cana Seminars mga importante nga kahigayuna sa pagwali ug pagtudlo sa kaimportante ug sa kahamili sa kaminyoon ngadto sa månagtiayon. Ang nindot nga programa mamahimong mousab sa passive view sa kaminyoon. Dili kini angay dali-dalion.

4. Pag-adto ug pakiglambigit sa katawhan.

Matud pa ni Pope Francis: “Nowadays, pastoral care for families has to be fundamentally missionary, going out to where people are” (Amoris Laetitia #230). Adtuon gayud sila nga nagkinahanglan sa sakramento sa kaminyoon kun naa sa “irregular union.” Mahimong iuban ang mga lain-laing kapunungan sa parokya aron mobisita kanila nga nagpuyo-puyo aron awhagon sa pagdawat sa sakramento sa kaminyoon. Lakip usab niini nga programa mao ang pagtangtang sa “financial barrier” alang sa mga kabus. Libre o parish-sponsored nga mga kasal nindot nga pasiugdahan sa mga parokya (“mass wedding”).

5. Pagsaulog sa kinabuhing minyo.

Matud pa sa usa ka panultihon: “A wedding is for a day, but a marriage is for life.” Importante usab nga adunay mga programa nga mosuporta sa kaminyoon sa tanang panahon. Sama panaglitan sa pag-imbitar sa mga managtiayon nga modawat sa bendisyon gikan sa pari sa okasyon sa ilang anibersaryo, tinuig nga konbensyon/retreat alang sa mga managtiayon, ug uban pa. Mahimo kini sa lebel sa parokya o diyosesis. Ang mga programa sama niini mahimong makadasig sa mga dili pa minyo ug ingon man makapalig-on sa mga minyo na.

Pro Deo et Ecclesia!